September 2022

Ruim twee jaar na verschijning is De geur van hooi – hoe het boerenleven in Nederland veranderde (Thomas Rap) nog altijd actueel. Het is eigenlijk actueler dan ooit, nooit was de betrokkenheid bij agrarische kwesties zo groot als nu.

De discussie over stikstofdepositie splijt Nederland. Het is een crisisdossier geworden doordat generaties politici het dossier natuur, milieu en klimaat voor zich uit schuiven en zo niet alleen hun collega’s, maar vooral burgers en planten en dieren opschepen met een steeds lastiger dossier dat steeds drastischer oplossingen vereist.

Waarom boeren zo optimaal mogelijk produceren, is te lezen in De geur van hooi. Na de Tweede Wereldoorlog werd ingezet op schaalvergroting en groei, niet alleen in de agrarische sector, maar over de gehele linie. De bevolking groeide explosief, meer vrije tijd en meer geld leidde tot een andere levensstandaard en een andere inrichting van het land, zodat vervoer en recreatie voor iedereen bereikbaar werden. De overheid stimuleerde boeren economisch en via onderwijs en voorlichters zo veel mogelijk winst te halen uit land en vee. Steeds groter worden en steeds meer produceren was de opdracht, kleine boeren werden met een regeling uitgekocht. Landbouwminister Sicco Mansholt stond decennialang aan het roer van deze grote opdracht, eerst in Den Haag, later in Brussel. De Amerikaanse buitenlandminister Marshall zorgde voor de wederopbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog en ondersteunde Nederland met geld en middelen voor de landbouw.

Nooit meer oorlog, nooit meer honger was Mansholts mantra. Hij slaagde in zijn missie, zo goed zelfs dat het leidde tot overproductie met als gevolg melkplassen, olijfoliemeren en boterbergen. Aan het einde van zijn leven had hij spijt, de rapporten van de Club van Rome hadden hem de ogen geopend voor de gevolgen voor natuur en milieu van industrialisatie en bevolkingsgroei. Honderd jaar eerder had Justus van Liebig spijt van zijn uitvinding van de kunstmest, waarna hij in een boek kringlooplandbouw bepleitte.

In 2022 staan we voor de keuze of we spijt in de toekomst kunnen voorkomen door nu maatregelen te nemen waar de wereld – en al zijn bewoners – nog heel lang mee verder kan op een manier dat biodiversiteit niet verder achteruit gaat en de versnelde opwarming van de aarde drastisch een halt wordt toegeroepen. Keuzes die goed zijn voor boeren, vee én natuur en milieu. Als er iets is dat het schrijven van dit boek me heeft geleerd, is het dat boeren heel goed in staat zijn tot verandering. Sterker nog, al decennia lang hebben ze niets anders gedaan.

Te koop via de lokale boekhandel.